Spektakl grany w ramach 13. FESTIWALU GENERATOR NADZIEI „Przychodzimy, odchodzimy, leciuteńko na paluszkach…” 16.10-19.10.2025

16.10.2025 r. (czwartek)  godz. 19:00 /Scena Carmina w Dużej Oficynie

Ifigenia w T…” na tekstach „Ifigenii w kraju Taurów” Eurypidesa, reż. Włodzimierz Staniewski. Spektakl na czasie. Z odniesieniami do Krymu, Ukrainy, Rosji, Polski, wojny i poniewierki.

Kult Ifigenii wśród Taurów, ludu krymskiego znanego w czasach antycznych równie dobrze jak pokrewni im Scytowie, czy też „nasi” Sarmaci – wziął się z katastrofy. Ifigenię, charyzmatyczne dziewczę, najpierw cudownie ocalone w Aulidzie spod noża własnego ojca, dzieciobójcy (wśród żądnej niewinnej krwi, wyjącej, czarnosecińskiej tłuszczy), zgubioną dla Swoich – odnajdujemy wśród Obcych.

Na Krymie, czyli na antypodach ówczesnego, tzw. cywilizowanego świata, spadła Taurom z nieba. Horrendum. A może, jak w wielu podobnych toposach, odbyła długą wędrówkę? Przybłęda, która znalazła gościnę w dalekim kraju? 

Ifigenia jest ubóstwiona za życia przez Toasa, przywódcę Taurów, a z jego woli – przez lud jego. Toas daje jej też klucze do władzy – akt niezwykłej dobroczynności, namaszczenie Obcego i wywyższenie Obcego ponad Swoich. Toas czyni Ifigenię kapłanką Czarnej Madonny Taurydzkiej, Artemidy. Jej wizerunek, odbity w posągu, też niegdyś spadł z nieba. To czarny meteor, podobny temu, który czczony jest w cudownej świątyni w Efezie oraz – od niepamiętnych czasów – w świątyni Ateny, Strażniczki Miasta, na Akropolu. 

Eidolon, ikona, czczona przez Taurów jako Święte Świętych, przez wieki przyozdabiana wotywnym złotem, srebrem, kością słoniową, hebanem, ubierana w diamentowe, a może i w bursztynowe, sukienki.

Musiał być obiektem pożądania różnej maści flibustierów i rabusiów, jak ci dwaj: Orestes i Pylades. 

Rabowanie sanktuariów było „cool” tak w czasach pradawnych, jak i niedawnych, żeby przypomnieć dwóch zagończyków herbu Działosza i Szreniawa, którzy w 1430 roku „odarli Czarną Madonnę ze złota i klejnotów” (Długosz). Dzicy? Innowiercy? Nie! Rodowa szlachta. Oprychy inspirowane starożytnymi wzorcami bohaterszczyzny. 

Orestes i Pylades mydlą nam oczy eksklamacjami na temat manipulacji Apolla (ten ma zresztą bardzo złe notowania u Eurypidesa), ale knują jak zawodowi rzezimieszkowie o alcybiadesowych manierach. 

Ifigenia sprzeniewierza całe dobro nowego życia, które otrzymała w darze, przeciw swoim darczyńcom. Spiskuje i zdradza szlachetnego Toasa. Zauroczona przez dwóch dandysów, reżyseruje występny spektakl wykradzenia Taurom Świętego Świętych i sromotnej ucieczki. Jej lamenty na temat więzów pokrewieństwa i utraconej ojczyzny (która potraktowała ją jak rzeźne zwierzę) brzmią jak uspokajanie chorego sumienia, żeby usprawiedliwić niegodny akt zdrady. 

Włodzimierz Staniewski, 2010