Betlejem polskie Lucjana Rydla miało swoją prapremierę pod koniec 1904 roku we Lwowie. Autor – dziś pamiętany głównie jako pierwowzór postaci Pana Młodego z Wesela Stanisława Wyspiańskiego – napisał swój dramat tuż przed wybuchem rewolucji 1905 roku – dziś nieco zapomnianego zrywu, który część historyków nazywa kolejnym polskim powstaniem. Sztuka szybko zdobyła popularność na polskich scenach. W opowieść o Bożym Narodzeniu wpisywała bowiem także dzieje Polski i Polaków, przypominając dawną wielkość i dając nadzieję na przyszłość.

Była inscenizowana i aktualizowana wielokrotnie aż do 1939 roku. Po 1945 roku, ze względu na religijny i niepodległościowy charakter tekstu Rydla, władze niechętnie zgadzały się na jej wystawianie. Mimo to powróciła na deski teatrów – szczególnie intensywnie grano ją w latach 1981–1982, czyli w czasie „Solidarności” i stanu wojennego. W Teatrze im. Juliusza Osterwy Betlejem polskie wyreżyserował Andrzej Rozhin w grudniu 1987 roku. Przedstawienie szybko zyskało status kultowego i z perspektywy czasu można uznać je za zapowiedź nadchodzących zmian.

Dziś, na przełomie lat 2025 i 2026, warto zadać pytanie: co ta sztuka mówi nam obecnie? Reżyser przedstawienia Rafał Szumski zgodnie z dawnym zwyczajem poprosił o dopisanie do III aktu aktualnych fragmentów Macieja Wojtyszkę – wybitnego reżysera, dramatopisarza i scenarzystę. Czy powrót Betlejem polskiego na scenę zwiastuje kolejne wielkie zmiany? Przecież wciąż na świecie nie brakuje Herodów przekonanych, że ich władza nie ma żadnych ograniczeń. Poza tym dobrze znana historia o słabym i bezbronnym Dzieciątku, zwyciężającym zło i przemoc dzięki wsparciu zwykłych ludzi, wydaje się być szczególnie ważna i potrzebna nie tylko w dużej i małej polityce, ale także w naszej codzienności, w której prawdziwą nadzieję zastępuje często doklejony sztuczny uśmiech.

Spektakl rekomendowany dla Widzów od 10 roku życia.